Мамлакатимизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг жадал ривожланишини таъминлаш, хусусий мулкни ҳимоя қилиш ва унинг дахлсизлиги кафолатларининг ҳуқуқий механизмларини янада мустаҳкамлаш, тадбиркорликни ривожлантириш йўлидаги бюрократик тўсиқларни бартараф этиш, республикада инвестиция ва ишбилармонлик муҳитини яхшилаш мақсадида қонун ҳужжатларининг такомиллашуви изчиллик билан давом қилмоқда.
Бу борада 2016 йил 5 октябрь куни Президентимиз томонидан қабул қилинган “Тадбиркорлик фаолиятининг жадал ривожланишини таъминлашга, хусусий мулкни ҳар томонлама ҳимоя қилишга ва ишбилармонлик муҳитини сифат жиҳатидан яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-4848-сонли Фармон навбатдаги муҳим қадам бўлади.
Мазкур Фармон билан кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликка кенг эркинлик бериш, улар фаолиятига давлат органларининг аралашувини тубдан қисқартириш, ҳуқуқбузарликларнинг барвақт олди олинишини таъминлаш, уларнинг профилактикаси самарадорлигини ошириш ва ҳуқуқбузарликка йўл қўймаслик тадбиркорлик фаолиятини янада ривожлантириш соҳасида давлат сиёсатининг муҳим устувор йўналиши ва давлат органларининг биринчи даражали вазифаси этиб белгиланди.
Ушбу талабдан келиб чиқиб, давлат органлари, энг аввало, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва назорат қилувчи тузилмаларга тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари устуворлиги тамойилининг сўзсиз амалга оширилишини, ўз вазифалари ва ваколатларининг танқидий таҳлили асосида ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш, профилактика қилиш ҳамда уларга йўл қўймаслик борасидаги чора-тадбирларни такомиллаштиришга ва уларнинг самарадорлигини оширишга доир асосланган таклифларни киритиш, тадбиркорлик фаолиятига қонунга хилоф равишда аралашганлик ва тўсқинлик қилганлик, уларнинг фаолиятини асоссиз тўхтатиб қўйганлик учун мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги тўғрисидаги қонун ҳужжатлари қатъий бажарилишини, шунингдек, тадбиркорлик субъектларига етказилган зарарни бевосита айбдорлардан ундирилишини таъминлаш вазифалари топширилди.
Эндиликда давлат органларига айбдор ходимларга нисбатан нафақат интизомий, маъмурий ёки жиноий жавобгарликнинг энг қатъий чораларини қўллаш, балки тадбиркорлик субъектларига етказилган зарарнинг бевосита ушбу ходимлардан ундирилишини таъминлаш мажбурияти ҳам юклатилади.
Ушбу чора-тадбирлар ноқонуний текширишларни ташкил этишга ва уларни ўтказишга, айниқса, давлат органлари ходимларининг ноқонуний хатти-ҳаракатлари оқибатида тадбиркорлик субъектларининг фаолияти асоссиз тўхтатилишига ва зарар етказилишига йўл қўймасликка йўналтирилган.
Шу билан бирга мазкур Фармонга мувофиқ 2017 йилнинг 1 январидан бошлаб тадбиркорлик субъектларига бир қатор янги қулайликлар жорий этилиши белгилаб қўйилди.
Хусусан ушбу санадан бошлаб юридик шахсларнинг тугатилиши билан боғлиқ текширишлар, жисмоний ва юридик шахсларнинг қонунчилик бузилганлиги ҳолатлари бўйича берган мурожаатлари асосида фақатгина Назорат қилувчи органлар фаолиятини мувофиқлаштирувчи Республика кенгаши қарорига мувофиқ ўтказиладиган қисқа муддатли текширувлардан ташқари тадбиркорлик субъектларини режадан ташқари текширишларнинг барча турлари, тадбиркорлик субъектлари фаолиятини, шу жумладан, жиноят ишлари доирасидаги муқобил текширишларнинг барча турлари бекор қилинади.
Эндиликда режадан ташқари қисқа муддатли текширишларнинг янги тартиби жорий этилиб, унга кўра бундай текширишлар фақатгина Назорат қилувчи органлар фаолиятини мувофиқлаштирувчи Республика кенгаши қарорига мувофиқ ўтказилади.
Шунингдек, тадбиркорлик субъектлари томонидан содир этилган ҳуқуқбузарликлар учун уларнинг жавобгарлик масаласини ҳам анча эркинлаштириш назарда тутилмоқда.
Жумладан, молия-хўжалик фаолиятини амалга оширишда биринчи марта ҳуқуқбузарликлар содир этган тадбиркорлик субъектлари ва уларнинг ходимлари йўл қўйилган қонунбузарликларни қонун ҳужжатларида белгиланган муддатларда ихтиёрий равишда бартараф этган ва етказилган моддий зарарни қоплаган тақдирда, инсоннинг соғлиғи ва ҳаётига зарар етказилган ҳолатлар бундан мустасно, маъмурий ва жиноий жавобгарликдан, жарималар ва молиявий санкциялар (пенядан ташқари) қўлланилишидан озод этиладилар.
Ноқонуний тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш билан боғлиқ ҳуқуқбузарликларни биринчи марта содир этган шахслар ҳуқуқбузарлик аниқланган кундан эътиборан бир ой муддатда етказилган зарарнинг ўрнини ихтиёрий равишда қоплаган, тадбиркорлик субъекти сифатида рўйхатдан ўтган ва рухсат этувчи зарур ҳужжатларни расмийлаштирган тақдирда маъмурий ва жиноий жавобгарликдан озод этиладилар.
Қолаверса келгусида тадбиркорлик субъектларига нисбатан тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш ҳуқуқидан маҳрум қилиш тарзидаги жиноий жазо қўлланилмайди.
Булардан ташқари, ушбу Фармонда тадбиркорлик субъектлари учун янги ва янада қулай бўлган имтиёз ва преференциялар жорий этилиши кўзда тутилган.
Хусусан, хорижий инвестициялар иштирокидаги янгидан ташкил этиладиган ишлаб чиқариш корхоналарига уларни давлат рўйхатидан ўтказиш вақтида амалда бўлган солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар ставкаларини (ресурс ва божхона тўловлари бундан мустасно) беш йил мобайнида қўллаш ҳуқуқи берилади.
Тадбиркорлик субъектлари ҳакамлик судининг ҳал қилув қарорини мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисида ариза берган тақдирда давлат божи тўлашдан озод этиладилар.
Мазкур қоидаларни амалда рўёбга чиқариш мақсадида тадбиркорлик фаолиятини жадал ривожлантириш, хусусий мулкчиликни ҳар томонлама ҳимоя қилиш ва ишбилармонлик муҳитини сифат жиҳатдан яхшилаш борасида бешта энг устувор соҳа бўйича 42 та аниқ чора-тадбир амалга оширилишини назарда тутувчи Комплекс чора-тадбирлар дастури тасдиқланган.
Мазкур Комплекс чора-тадбирлар дастурига мувофиқ тадбиркорлик фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш соҳасида, тадбиркорлик субъектларини текширишларни қисқартириш ва ударнинг фаолиятига асоссиз аралашишларни олдини олиш, тадбиркорлик субъектларининг жавобгарлигини янада либераллаштириш, солиққа тортиш тизими ва божхона ишини такомиллаштириш, тадбиркорлик субъектларини суд орқали ҳимоя қилинишини кучайтириш мақсадида тегишли чора-тадбирларни амалга ошириш ва бир қатор янги қонунларнинг қабул қилиниши ҳамда айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритилиши кўзда тутилган.
Ҳозирги кунда тегишли манфаатдор давлат органлари томонидан Мазкур Комплекс чора-тадбирлар дастурида белгиланган вазифаларни бажаришга киришилган. Келгусида амалиётга жорий этилиши назарда тутилаётган бундай қулайлик ва шароитлар тадбиркорлик субъектлари учун ўз фаолиятини эркин амалга ошириш ва уларнинг ривожланишга катта маънавий куч ва далда бўлиши, бизнесни юритиш ва инвестициявий жозибадорлик, республикамизнинг халқаро рейтинги ҳамда аҳоли фаровонлигининг бунданда ошишига хизмат қилади.
Ш.Хўжаниёзов, Хоразм вилоят адлия бошқармаси бўлим бошлиғи